Sông Thoa, chi lưu dòng Vệ giang, khởi nguồn giữa hai huyện Nghĩa Hành và Mộ Đức (Quảng Ngãi). Khi vào địa phận Đức Phổ (vùng đất phía Nam Quảng Ngãi), dòng sông này góp thêm nước của ba dòng Trà Câu, sông Trường và Lò Bó trước khi ra biển qua cửa Mỹ Á. Nơi hạ nguồn, thủy sản vô cùng phong phú, hiện diện trong bữa cơm của cư dân đôi bờ và cả những phiên chợ xa. Trong đó, con dắt (dăn dắt), loài thủy sinh thân mềm hai mảnh vỏ tựa hến nhưng nhỏ hơn, được nhiều người "gọi tên" giữa cuộc chuyện trò nơi làng quê.

Người dân sinh sống ven bờ dùng vợt lưới dầm mình trong nước cào dắt nơi đáy sông với bao nỗi nhọc nhằn. Sau đó, dùng rổ tre đãi dắt lẫn trong cát sỏi rồi mang về nhà rửa sạch, cho vào luộc trong nồi nước sôi sùng sục trên bếp, dùng thanh tre luôn tay đảo đều cho ruột dắt rơi ra khỏi vỏ và nổi trên mặt nước. Tiếp đến, dùng vợt vớt ruột dắt ra rổ cho ráo nước để nấu canh, nấu cháo, xào... và trộn khổ qua.

Rau trái vườn nhà là những nguyên liệu không thể thiếu để có món ruột dắt trộn khổ qua đậm đà hương vị. Khổ qua móc bỏ ruột, xắt lát mỏng và rửa sạch rồi vớt ra rổ cho ráo nước. Đun sôi dầu phộng cùng hành tím xắt lát đến khi tỏa mùi thơm thì nhấc xuống. Rau thơm rửa sạch và xắt nhỏ, tỏi và ớt băm nhỏ trước khi trộn. Khổ qua luộc sơ trong nước sôi cùng ít đường rồi vớt ra rổ cho ráo nước. Cho ruột dắt cùng khổ qua, ớt và tỏi băm nhỏ, rau thơm, muối, ít nước mắm cùng dầu phộng khử hành tím vào thau nhựa, thêm tí nước cốt chanh rồi trộn đều. Múc món trộn ra đĩa, thêm vài lá rau thơm cùng ớt xắt mỏng lên trên.

Món dắt trộn khổ qua thường được ăn kèm bánh tráng nướng giòn. Bẻ bánh tráng xúc dắt cùng khổ qua và rau thơm rồi chậm rãi thưởng thức. Khổ qua luộc sơ trong nước giờ đắng dịu hòa cùng vị ngọt của ruột dắt và đường quyện với vị cay của ớt lẫn vị mặn từ mắm thấm vào từng tế bào vị giác. Khứu giác được đánh thức bởi hương thơm của rau, bánh tráng rệu rạo trong miệng. Món ăn dân dã đậm đà tình sông nước làm say lòng khách lãng du.

ST.